Wat is een coronale massa uitstoot?

Een coronale massa uitstoot (afkorting: CME) is een grote plasmawolk doordrenkt met magnetische veldlijnen die door de Zon weggeblazen wordt, vaak bij langdurige, sterke zonnevlammen en filament uitbarstingen. Wanneer we in het zonneminimum zitten, is de zon niet zo actief en is er gemiddeld elke week maar één coronale massa uitstoot te bespeuren, en de coronale massa uitstoten zijn vaak eerder zwak. Wanneer we naar het zonnemaximum gaan, loopt het aantal coronale massa uitstoten sterk op en kunnen we meerdere coronale massa uitstoten per dag zien.

De eerste bewijzen van deze dynamische gebeurtenissen kwamen van observaties met een coronagraaf aan boord van de ruimtesonde OSO 7 tussen 1971 tot 1973. Een coronagraaf produceert een kunstmatige eclips door de zon af te dekken met een schijfje. Coronale massa uitstoten zijn bijlange niet zo helder als de Zon zelf en kunnen niet op een andere manier geobserveerd worden. De SOHO en STEREO missies hebben zichtbaar-licht coronagrafen aan boord om coronale massa uitstoten te detecteren. Coronale massa uitstoten zijn de primaire bron van sterke geomagnetische stormen en zijn dus zeer belangrijk om in de gaten te houden. De animatie hieronder laat beelden zien van een coronale massa uitstoot gemaakt door LASCO, een instrument van de SOHO ruimtesonde.

Een coronale massa uitstoot kan vrijkomen bij uitbarstingen op de zon (zonnevlammen, filamentuitbarstingen) maar niet bij elke uitbarsting komt er een coronale massa uitstoot vrij. Bij de zwaardere klasse zonnevlammen (M en X-klasse) komen er vaak coronale massa uitstoten vrij. Ook B en C-klasse zonnevlammen kunnen onder de juiste condities een coronale massa uitstoot lanceren maar dit is zeldzaam en deze coronale massa uitstoten zijn vaak zwak. Voor de Benelux zijn eigenlijk alleen de sterke M en X-klasse zonnevlammen van belang. Wanneer er een uitbarsting op de Zon plaatsvindt met een kracht van X5 waarbij de uitbarsting in z’n geheel 2 uur duurt, gaat deze zeker gepaard met een heldere en grote coronale massa uitstoot. Afhankelijk van de locatie van de uitbarsting op de Zon kan de coronale massa uitstoot onze planeet missen, dan wel gedeeltelijk of volledig aarde-gericht zijn. Een aarde-gerichte coronale massa uitstoot zal op de satellietbeelden van SOHO eruit zien als een gedeeltelijke of volledige halo coronale massa uitstoot. Wanneer de wolk met zonneplasma inderdaad onderweg is naar de Aarde, zal deze na 24 uur tot 4 dagen (afhankelijk van de snelheid) aankomen op Aarde en waarschijnlijk voor een kleurrijk poollichtspektakel zorgen.

<< Keer terug naar vorige pagina